فرمالدئید، روش های استفاده و تاثیرات آن

 

میلاد رضانژاد| فرمالدئید بعنوان یک ضدعفونی کننده و استریل کننده در دو حالت گاز و مایع می باشد. نوع مایع آن با پایه آب و 37 درصد فرمالین است. فرم آبی آن ضد باکتری، ضد قارچ، ضد ویروس و ضد اسپور است.1-2-3-4  که به عنوان فیکساتیو در آزمایشگاه ها نیز مورد استفاده قرار می گیرد. جایگزینی فرمالین با فیکساتیوهای دیگر و یا کاهش درصد فرمالین در مواد نگهدارنده در آناتومی به دلیل هزینه بالا و یا عدم بازدهی مناسب عملا متوقف شده اند و گسترش کافی نیافته اند. 

OSHA(مرکزمدیریت ایمنی شغل و سلامت آمریکا) نشان داد که فرمالدئید باید در محیط کار به عنوان یک سرطان زا بالقوه در نظر گرفته شود و زمان در معرض قرار گرفتن کارمندان با این ماده باید محدود باشد.5-6 مصرف فرمالدئید می تواند کشنده باشد و مدت زمان طولانی در معرض قرار گرفتن با سطوح پایین آن در هوا یا به روی  پوست می تواند باعث مشکلات تنفس اسم مانند و سوزش پوست، مانند درماتیت و خارش شود. به این دلایل کارمندان باید کمترین تماس مستقیم را با فرمالدئید داشته باشند. این ملاحظات به قوانین  فرآیندهای ضدعفونی و استریلیزاسیون محدود است.

گاز دمای پایین فرمالدئید  به عنوان یک استریلیزاسیون دمای پایین در بسیاری از کشور ها به خصوص آلمان، بریتانیا و اسکاندیناوی استفاده می شود. این فرآیند شامل استفاده از فرمالینی که به گاز فرمالدئید بخار شده و در داخل محفظه های استریلیزاسیون محدود شده می باشد.7-8

گاز حاصل شده از قرص های پارافرمالدئید (یک پلیمر جامد از فرمالدئید) که در داخل بیکس های کوچک قرار داده شده آهسته است و یک فشار کم از گاز تولید می کند. کیفیت  ضد میکروبی این روش ناشناخته است.9 استریلیزاسیون قابل اعتماد با استفاده از فرمالدئید زمانی حاصل می شود که با غلظت بالای  گاز در دمای بین 60 تا 80 درجه سانتیگراد و با رطوبت نسبی 75 تا 100 درصد انجام شود.

مطالعات نشان داده اند که فرمالدئید یک موتاژن (جهش زا) و سرطان زا بالقوه است.11-10 در ایران از فرمالین جهت حفظ و نگهداری نمونه ها استفاده می شود که در اتاق های عمل جهت بیوپسی کردن بافت ها کاربرد وسیعی دارد.

از قرص های  پارافرمالدئید که با اسم قرص فرمالین شناخته شده می باشند جهت استریلیزاسیون تجهیزات ویژه جراحی استفاده می شود این قرص ها اکثرا با نام تجاری Merck آلمان در اتاق های عمل مورد استفاده قرار می گیرد این در حالی است که شرکت مرک آلمان طی استعلامی که از سوی موسسه تحقیقاتی جم انجام داده شده اعلام نموده که مدت 7 سال است که خط تولید این قرص ها متوقف شده و هیچگونه مسئولیتی در قبال قرص هایی که با نام تجاری این شرکت فروخته می شود ندارد. همچنین در سایت این شرکت بزرگ تجاری آلمانی نیز اثری از قرص های فرمالین در لیست محصولات نیست.

بسته های قرص فرمالین موجود در اتاق های عمل ایران همگی فاقد تاریخ انقضا و تولید و یا هولوگرام های سازمان غذا و دارو ایران است.  همچنین دستورالعمل قابل اطمینان و موثقی از روش  استفاده از این قرص ها و دوز مصرفی آن ها موجود نیست و در اتاق های عمل بر اساس روش روتین خود از این قرص ها استفاده می شود.

در اتاق عمل بیمارستان نیروی دریایی ولیعصر رشت بررسی ای توسط ناخدا سوم یوسف یاورپور سرپرستار و خانم سمیرا شریفی مسئول کنترل عفونت اتاق عمل انجام شده  که در این بررسی در  بیکس های کوچک قلم کوتر جداگانه تعداد 10 و 6 قرار داده اند و تعداد قلم کوتر ها و اندازه بیکس ها در تمام نمونه ها یکسان سازی شده است و پس از 20 ساعت از کوتر های داخل بیکس کشت تهیه شده و به مدت 24 ساعت در محیط کشت قرار گرفته است، نتیجه کشت ها توسط آزمایشگاه منفی اعلام شده اند، هر چند جهت اطمینان از استریلیزاسیون قطعی تجهیزات، بر اساس کتاب میکروبیولوژی مندل باید کشت ها حداقل به مدت 48 الی 72 ساعت در محیط کشت باشند، امید است با بررسی بیشتر در این زمینه و پیگیری های لازمه این امر محقق شود.

از آنجایی که فرمالدئید یک ترکیب بسیار خطرناک است موارد ایمنی به جهت حفظ سلامت کارمندانی که با این ماده در تماس اند در نظر گرفته شده است:

 

روش نگهداری از فرمالین:

1.      فرمالدئید را از مواد اکسیدکننده، فلزات، اسیدها و بازها دور نگه دارید .

2.      فرمالدئید را در ظروف دهانه تنگ نگهداری کرده و درب آن کاملاً بسته باشد بطوری که اصلاً به خارج نشت نداشته باشد .

3.      فرمالدئید را در ظروف خشک و دور از گرما و جرقه و شعله (دمای کمتر از 20 درجه) و در مکانی که هوای آن به راحتی تهویه می شود نگهداری کنید.

4.      ظروف حاوی فرمالدئید را در مکانی نگهداری کنید که احتمال سقوط و ریختن نباشد.

5.      در صورتی که محلول فرمالدئید ریخت، آنرا بوسیله یک جسم جاذب، ماند کاغذ خشک یا ماسه نرم جمع آوری کنید .

6.       از دست زدن به فرمالدئید ریخته شده بدون دستکش اجتناب کنید.

7.      از ورود فرمالین به مجاری فاضلاب و فضاهای دربسته خودداری کنید و در صورت لزوم جلو مسیر محلول را به طریقی مسدود کنید .

8.      هرگز به فرمالدئید جامد آب اضافه نکنید مگر با رعایت اقدامات ایمنی : مکانی که هوا کاملاً تهویه می شود(زیر هود)و تجهیزات ایمنی لازم برای دستگاه تنفسی در اختیار باشد.

 

حفاظت شخصی:

1.      موقع کارکردن با فرمالدئید از تجهیزات محافظت شخصی، عینک محافظ، لباس کار، ماسک مخصوص بخار، دستکش و کفش مناسب استفاده کنید .

2.      در صورتی که امکان ترشح و پاشیدن به صورت وجود دارد از ماسک مخصوص محافظ صورت استفاده کنید .

3.      اگر استنشاق اتفاقی آن رخ داد فرد را به هوای آزاد منتقل کرده و در صورت لزوم به پزشک مراجعه شود.

4.      در صورت بلع اتفاقی آن شخص را وادار به استفراغ نکنید و بلافاصله به پزشک مراجعه شود .

5.      در صورت تماس فرمالدئید با پوست، شستشو با آب معمولی به مدت 15 دقیقه و خارج کردن البسة آلوده و شستشوی آنها قبل از استفاده مجدد. در صورت لزوم به پزشک مراجعه شود .

6.       در صورت ترشح یا تماس با چشم، خارج کردن لنزهای تماسی (در صورتی که در چشم شخص لنز تماسی باشد)، شستشو با آب معمولی به مدت 15 دقیقه و معاینه توسط پزشک .

7.      حتی المقدور از حالتهایی که باعث تشدید خطر می شود، مانند تکرار مصرف و مصرف طولانی مدت به شکل اسپری کردن جلوگیری کنید .

8.      برای مواقع ضروری باید دوش شستشوی چشم و صورت در آزمایشگاه و یا اتاق عمل موجود باشد .

9.      شستشوی دست و بازو و صورت قبل از خوردن، آشامیدن، سیگار کشیدن و قبل از خروج از آزمایشگاه و یا اتاق عمل انجام شود .

مضرات فرمالین

1.      چشم ها، بینی، تحریک و منجر به قرمزی، ریزش اشک، سوزش چشم، عطسه و سرفه و زخم در گلو می گردد. مقادیر بالاتر می تواند منجربه تحریک ریه ها و ایجاد درد در قفسه سینه و تنگی نفس شود. مواجهه با فرمالدئید باعث تحریک مخاط دهان، مجاری  فوقانی تنفسی و ناهنجاری های تنفسی می شود. ولی مکانیسم مولکولی آن هنوز به خوبی شناخته نشده است.

2.      طبق اطلاعات موجود در موسسه بین المللی سرطان، فرمالدئید جزء دسته مواردی است که برای انسان سرطان زا است. در معرض قرار گرفتن با گاز فرمالدئید می تواند منجربه سرطان بینی و سینوس و ایجاد انواعی از لوکمی و لمفوما نیز گرددو ریسک سرطان حلق و بینی را بالا می برد

3.      استنشاق آن در دوران نوزادی باعث ایجاد بیماری های عصبی در بزرگسال می شود.

4.      فرمالدئید می تواند در افرادی که به صورت طولانی مدت در مواجه با آن قرار دارند باعث آسم شود. ولی مکانیسم مولکولی آن هنوز به خوبی شناخته نشده است

5.      هایپر پلازی لنفو اپی تلیوم بافت لنفاوی دستگاه تنفس تنها تاثیر قابل تشخیص بخارات فرمالدئید بر روی بافت های لنفاوی منطقه تنفسی است

6.       از آنجا که ماست سل ها به طور گسترده در سرتا سر مجاری هوایی پخش می باشند به نظر می رسد که فرمالدئید با تاثیر بر این سلول ها باعث ازدیاد حساسیت می شود.

7.      تماس با محلول های فرمالین می تواند منجر به صدمه پوست، خشکی، پوسته پوسته شدن، ترک برداشتن و درماتیت در پوست گردد.

8.      اثرات زیان بار فرمالدئید بر روی باروری و دستگاه تولیدمثل در هر دو مدل انسانی و حیوانات آزمایشگاهی به اثبات رسیده است.

 

 

 

 

 

منابع:

1.  Klein M, DeForest A. The inactivation of viruses by germicides. Chem. Specialists Manuf. Assoc. Proc.1963;49:116-8.

2.  Rubbo SD, Gardner JF, Webb RL. Biocidal activities of glutaraldehyde and related compounds. J. Appl.Bacteriol. 1967;30:78-87.

3.  Emmons CW. Fungicidal action of some common dsinfectants on two dermatophytes. Arch. Dermatol.Syphil. 1933;28:15-21.

4.  Sagripanti JL, Eklund CA, Trost PA, et al. Comparative sensitivity of 13 species of pathogenic bacteria to seven chemical germicides. Am. J. Infect. Control 1997;25:335-9.

5.  NIOSH. Formaldehyde: evidence of carcinogenicity. NIOSH Current Intelligence Bulletin 34. DHEW (NIOSH) Publication No. 81-111. 1981.

6.  Occupational Safety and Health Administration. OSHA amends formaldehyde standard. Occupational Safety and Health News 1991:1.

7.  Gaspar MC, Pelaez B, Fernandez C, Fereres J. Microbiological efficacy of Sterrad 100S and LTSF sterilisation systems compared to ethylene oxide. Zentr. Steril. 2002;10:91-9.

8.  Kanemitsu K, Imasaka T, Ishikawa S, et al. A comparative study of ethylene oxide gas, hydrogen peroxide gas plasma, and low-temperature steam formaldehyde sterilization. Infect Control Hosp Epidemiol 2005;26:486-9.

9.  Cumberland NS, Botting FG. Formaldehyde vapour cabinets. J. Hosp. Infect. 1991;19:67-70.

10.  Occupational Safety and Health Administration. Formaldehyde: OSHA Fact Sheet: Occupational Safety  and Health Administration, 2002.

11.  Occupational Safety and Health Administration. OSHA instruction CPL 2-2.44C. Office of Health Compliance Assistance. Washington, DC, 1992.